De betekenis van het woord “can” (dzjan) in het Turks is “ziel” en uit elk woord dat documentairemaker Can spreekt blijkt dat we – nomen est omen – in aanwezigheid zijn van een bezield mens. Can voelt zich geroepen om “mensen van ver weg” dichtbij te brengen en om het besef levend te houden dat we met kleine dingen het verschil kunnen maken in het leven van andere mensen. Onze grootste uitdaging is het vertrouwen in de mensheid vast te houden. Het is een enorme opgave om de ziel van de ander aan te raken, want dat vereist dat we kijken naar die ander zonder haat, nijd of wrok en ook dat we het eigen ego sterk relativeren. Als we daarin ook maar enigszins slagen kan ons dat vervullen met dankbaarheid. Schouderklopjes zijn dan overbodig. Onze daden overleven ons.
Tekst loopt door onder de foto. Terugluisteren? Sroll naar beneden voor de link.
tekst: Jaap Winter
foto’s: Charles Duiff
Rivier de Waal
Sinan moet elke dag de rivier de Waal zien. Zijn opa en vader hadden destijds dezelfde soort verbondenheid met de Eufraat. Cans opa en ouders zijn rond 1972 vanuit het oosten van Turkije naar Nijmegen gekomen en hun aller verknochtheid aan die stad is groot. Van discriminatie heeft het gezin nooit iets ervaren. Het is toch de verdienste van zo’n stad dat mensen die van zo ver gekomen zijn zich daar zo welkom en zo thuis zijn gaan voelen. Het is daarnaast voor Sinan heel belangrijk geweest dat zijn ouders zich op allerlei terreinen actief hebben ingezet voor de gemeenschap. Daarnaast put hij zijn spirituele inspiratie om zich te bekommeren om het welzijn van de medemens uit het Soefisme en met name uit het gedachtegoed van de dertiende eeuwse Perzische dichter en filosoof Rumi.
Het Soefisme is de mystieke traditie binnen de islam. Het ontwikkelde zich op grond van Koranteksten, maar vertoont ook invloeden uit de hellenistische wereld en de christelijke Oosterse kerken. Het vertoont geen zendingsdrang en eert de kern van alle religies als universele inspiratiebron. Alle kleuren zijn even mooi en het is verkeerd om regels op te leggen die afbreuk doen aan de veelkleurigheid. Het doet hem daarom verdriet dat in het Midden-Oosten kleine gemeenschappen onderdrukt worden en verdwijnen. Als voorbeeld noemt hij Maaloula dat circa 56 kilometer ten noordoosten van Damascus ligt. Het ligt in de enige regio waar nog westers Aramees wordt gesproken, de taal die Jezus sprak. De inwoners van Maaloula behoren tot de Melkitische Grieks-Katholieke Kerk of tot de Grieks-Orthodoxe Kerk van Antiochië.
Er is veel meer dat Sinan bedroeft. Hij noemt de weigering van Turkije om te erkennen dat zo’n 100 jaar geleden een holocaust op de Armeense bevolking heeft plaatsgevonden. Als een land ontkent dat er zwarte bladzijden in zijn geschiedenis bestaan wordt verzoening onmogelijk. Ontroerend is zijn verhaal over de 105 jaar oude Armeense man die, dankzij Sinans erkenning dat hij zich verantwoordelijk voelde voor de misdaden begaan jegens de Armeniers, bereid was vergeving te schenken. Door de woorden van Sinan kon hij zijn levenslang gevoelde woede over de moord op zijn ouders en verdere familie achter zich laten. Tegen zijn zoon had de oude man gezegd : “Ik ben nu opgelucht, ik kan nu doodgaan”.
'Do not worry if all the candles in the world flicker and die. We have the spark that starts the fire.'
We moeten voortdurend en serieus proberen ons in te leven in andere mensen en trachten te begrijpen waarom zij tot standpunten en handelingen komen die wij volstrekt onaanvaardbaar vinden. Dat lukt niet steeds. Sinan vertelt over de gruwelijkheden die hij in het IS-kalifaat heeft gezien. Je kan je dan verdiepen in de persoon die in naam van Allah een meisje van 8 jaar in Syrië onthooft. Maar je kan dan alleen maar nagaan hoe het komt dat zo’n dader in de greep is gekomen van het kwaad en vaststellen dat er slechtheid bestaat die geen grenzen kent. Alleen door je niet over te geven aan wanhoop kan je er dan naar blijven streven een kracht ten goede te zijn.
Tot slot, en mede naar aanleiding van vragen uit het publiek, geeft Sinan Can nog zijn (genuanceerde) visie op de vluchtelingenproblematiek, legt hij uit waarom het leven zoveel waardevoller is dan dood door het martelaarschap en de belofte van 72 maagden (of 72 druiven) en bespreekt hij de rol van de fanatieke imams. Ook bepleit hij de mogelijkheid om jonge kinderen van Nederlandse IS-strijders te laten terugkeren uit de gevangenkampen. Zij zijn onschuldig aan wat gebeurd is en hebben recht op een toekomst zonder kwellingen.
Overigens zal Can binnenkort meer documentaires het licht doen zien. Hij werkt nu aan een kroniek over het Jihadisme in Nederland. Ook komt er een serie over de Eufraat. Dit programma zal gaan over de “zachte” kant van het Midden-Oosten.
De bijeenkomst wordt afgesloten met een langdurig applaus.
